Sex and cars and rock’n’roll

Είναι αδύνατον μέσα σε λίγες σελίδες να εξαντλήσει κανείς τη σχέση του rock’n’roll με το αυτοκίνητο, μια σχέση που διαρκεί πενήντα χρόνια. Και πώς να την εξαντλήσει, όταν υπάρχουν καμιά ογδονταριά τραγούδια που αναφέρουν στον τίτλο τους μια Cadillac, και καμιά τριανταριά με Mercedes – κι αυτά, χωρίς να υπεισέλθουμε καθόλου στο χώρο του rap ή του heavy metal! Μόνο να σκαλίσει τη δισκοθήκη του μπορεί, και να ξεχωρίσει μερικούς δίσκους που μιλούν για κάποιες ιδιαίτερες στιγμές αυτής της σχέσης, που μας κάνει να μπορούμε δικαίως να μιλήσουμε για - Sex and Cars and Rock’n’Roll

I’m in love with my car,
gotta feel for my automobile
Get a grip on my boy racer rollbar
Such a thrill when your radials squeal
     Queen, I’m in love with my car
     [A night at the Opera]

Η ερωτική σχέση ανθρώπου και αυτοκίνητου, που σατιρίζει σκανδαλιάρικα το τραγούδι των Queen, εκδηλώνεται πιο ακραία στις αρχές της δεκαετίας του `50, και θα λέγαμε ότι είναι απόρροια δύο σημαντικών φαινομένων της περιόδου. Το πρώτο είναι η έκρηξη του rock’n’roll, μιας μορφής λαϊκής κουλτούρας που υμνεί ανεπιφύλακτα την αστική ζωή και όλα όσα τη χαρακτηρίζουν, όπως το αυτοκίνητο. Το δεύτερο είναι η αναβίωση της μυθοποίησης της περιπλάνησης, όπως τη συναντάμε τη δεκαετία του `50 στα έργα των beat ποιητών και συγγραφέων. Τόσο το rock’n’roll, όσο και η περιπλάνηση ως αυτοσκοπός, αποτελούν τα θεμέλια της νεανικής επανάστασης, που για πρώτη φορά στην ιστορία του δυτικού πολιτισμού αμφισβητεί τόσο έντονα την ιδεολογία των ενηλίκων. Η εποχή βρίθει από ‘επαναστάτες χωρίς αιτία’, και κάθε επαναστάτης που σέβεται τον εαυτό του, ποθεί να ξεφύγει μακριά από το σπίτι - που ορίζεται ως ‘ο τόπος απ’ όπου απουσιάζει η περιπέτεια’.
Ακολουθώντας λοιπόν την παράδοση των μπήτνικς, οι νεαροί rock’n’roll ήρωες λαχταρούν το δικό τους μεταφορικό μέσο, ως προαπαιτούμενο της περιπέτειας – ότι δηλαδή απεύχονται οι πατεράδες τους, που παλεύουν νυχθημερόν για να κατακτήσουν το αμερικάνικο όνειρο. Και ναι μεν δεν είναι ανάγκη το αυτοκίνητο να είναι καμία πολυτελής Σεβρολέτ ή Κάντιλακ, αφού ο Ντην Μοριάρτι στο ‘Δρόμο’ του Κέρουακ αρκείται και σε ένα στραπατσαρισμένο φορτηγάκι, αλλά τα καινούργια μοντέλα της αμερικάνικης αυτοκινητοβιομηχανίας αποτελούν το όνειρο κάθε έφηβου – επαναστάτη και μη. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν το γεγονός ότι τα μισά φωνητικά doo-wop συγκροτήματα της δεκαετίας του `50, έχουν ονόματα αυτοκινήτων [και τα άλλα μισά πουλιών!]. Ψάξτε στους καταλόγους των επιτυχιών της εποχής, και θα πέσετε πάνω στους Cadillacs, τους Capris, τους Edsels, τους El Dorados και τους Impalas, για να αναφέρουμε μερικά μόνο απ’ αυτά.
Η απεγνωσμένη προσπάθεια ενηλίκων και εταιριών δίσκων να ‘μαλακώσουν’ το άγριο rock’n’roll, γίνεται αισθητή σε ένα μουσικό υπο-είδος της pop των αρχών της δεκαετίας του`60` πρόκειται για κάποια πεισιθανάτια τραγούδια, επονομαζόμενα και death songs. Σε αυτά, ο επαναστατημένος νεαρός ήρωας σκοτώνεται σε τροχαίο, και η ηρωίδα κλαίει συντετριμμένη δίπλα στο νεκρό σώμα του και στο κατεστραμμένο αυτοκίνητο ή στη μηχανή του. Τέτοια τραγούδια ήταν για παράδειγμα, το ‘Tell Laura I Love Her’, το ‘Leader of the Pack’, το ‘Dead Man’s Curve’, το ‘Teen Angel’, και άλλα πολλά.
Την ίδια περίοδο περίπου εμφανίζεται κι ένα άλλο μουσικό υπο-είδος, το hot rod rock. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μουσική instrumental που θυμίζει έντονα το surf rock, μόνο που πάνω από τη μουσική ακούγεται ο θόρυβος μηχανών που μαρσάρουν και λάστιχων που στριγκλίζουν φρενάροντας απότομα. Όπως όλα τα μουσικά είδη της δεκαετίας του `60, γνώρισε κι αυτό την αναβίωσή του τη δεκαετία του `90 από συγκροτήματα όπως οι Impala (!) και οι Untamed Youth.
Η λατρεία της περιπλάνησης όμως, που τόσο ζωντανά περιέγραφε ο μεγάλος Woody Guthrie στα τραγούδια του και η γενιά των beat στα ποιήματά τους, βρίσκουν τον καινούργιο εκφραστή τους στο πρόσωπο του μεγαλύτερου ποιητή/μουσικού της μεταπολεμικής Αμερικής: του Bob Dylan. Αν και τα τραγούδια του Dylan μιλάνε περισσότερο για περιπλανήσεις με τρένα, ωτοστόπ, ή με τα πόδια, έχει γράψει και αυτός μερικά τραγούδια - όπως το From a Buick 6 ή το Motorpsycho Nightmare – στα οποία οι ήρωές του μετακινούνται εποχούμενοι, σαν σύγχρονοι νομάδες. Η ίδια ιδεολογία διαπερνάει και τα πιο άγρια τραγούδια της πρώτης γενιάς των rocker, όπως είναι τα Moonlight Drive και Cars Hiss By my Window των Doors, το θρυλικό Born to be Wild των Steppenwolf, ή το On the Road Again των αναβιωτών του blues, Canned Heat.
Επειδή όμως τα πράγματα δεν είναι μόνο σοβαρά και θεωρητικοποιημένα, κι άλλωστε το rock’n’roll είναι κυρίως μια μουσική για διασκέδαση, ας μην ξεχνάμε το (There’s) No Room to Rhumba In A Sports Car, του Elvis Presley από την ταινία Fun in Acapulco, όπου ο Elvis διαμαρτύρεται ότι δεν υπάρχει αρκετός χώρος για να… χορέψει με την καλή του, σε ένα σπορ αυτοκίνητο. Ή το ακόμα πιο γνωστό Drive My Car, των Beatles, ένα άκρως διασκεδαστικό και σατιρικό τραγούδι από το Rubber Soul.
Αλήθεια, οι γυναίκες που βρίσκονται σε όλα αυτά; Εκτός του να θρηνούν το χαμένο τους έρωτα, τι νιώθουν για τα αυτοκίνητα και την οδήγηση; Πρέπει να μπει για τα καλά η δεκαετία του `70, με την επιρροή του punk στη μουσική και του φεμινιστικού κινήματος στην κοινωνία, για να αρχίσουμε να συναντάμε τραγούδια για αυτοκίνητα, γραμμένα από γυναίκες. Μοναδική εξαίρεση η περίφημη Mercedes Benz, της Janis Joplin, όπου και σ’ αυτήν όμως η αναφορά στα αυτοκίνητα είναι κυρίως ειρωνική. Διάλεξα ενδεικτικά μερικά τραγούδια, γραμμένα από γυναίκες τραγουδοποιούς που χαίρονται τους ανοιχτούς δρόμους και την οδήγηση καθαυτή, κάποια τραγούδια που θα μπορούσαν να αποτελέσουν το soundtrack μιας ταινίας δρόμου και περιπλάνησης με ηρωίδες γυναίκες.
Το ωραιότερο ίσως απ’ όσα βρήκα στη δισκοθήκη μου είναι το I drove all night της Cyndi Lauper, μιας μάλλον αδιάφορης τραγουδίστριας και ηθοποιού, που ξεπήδησε την μετά-punk περίοδο σαν μία ήπια ρέπλικα της Nina Hagen - ή σαν μια λιγότερο αστραφτερή Madonna. Στο υπέροχο I drove all night, μια γυναίκα παίρνει την πρωτοβουλία να οδηγήσει όλη τη νύχτα, για να γλιστρήσει τα ξημερώματα στο κρεβάτι του αγαπημένου της.
Την Joni Mitchell, την έχουμε συνδυάσει με ονειρικά, ποιητικά τραγούδια, έτσι το Night Ride Home από το ομώνυμο άλμπουμ της, αποτελεί έκπληξη. Πρόκειται για μία μικρή, κομψή ελεγεία που μιλά για μια νυχτερινή βόλτα για δύο, τη νύχτα της 4ης Ιουλίου, όπου τον τόνο δίνει η επανάληψη του στίχου,
I love the man beside me
We love the open road.
Η Tracey Chapman, με την εμφάνισή της στη δισκογραφία το 1988, έφερε πάλι στο προσκήνιο τους τραγουδοποιούς που είχαν εξαφανιστεί σχεδόν μετά τη λαίλαπα του punk. Στο Fast Car, από το πρώτο άλμπουμ που είχε τίτλο το όνομά της, χρησιμοποιεί όλη τη rock’n’roll μυθολογία της φυγής από μια πόλη άσπλαχνη, ένα σπίτι ασφυκτικό και μια δουλειά χωρίς μέλλον, και προσδοκά με αισιοδοξία μια ζωή αλλού, μαζί με τον αγαπημένο της. Ένα εξ ίσου τρυφερό τραγούδι φυγής συναντάμε στο άλμπουμ Brave and Crazy, της κάθε άλλο παρά συμβατικά τρυφερής Melissa Etheridge. Το τραγούδι λέγεται You Can Sleep While I Drive, και η διαδρομή που προτείνει η Melissa είναι διατρέχει τον Νότο των ΗΠΑ, μια αχανή περιοχή που κουβαλάει όλη τη μυθολογία της rock’n’roll κουλτούρας.
Η φυγή στο Last Chance Texaco, της Rickie Lee Jones, αντιμετωπίζει ένα σωρό προβλήματα, από έλλειψη βενζίνης ως άδειασμα μπαταρίας, όλα εντελώς συμβολικά, αφού η ουσία είναι η τελευταία ευκαιρία να ξαναφτιάξει κανείς τη ζωή του.
Ερημιές και σκοτάδια, και το χέρι μου στο τιμόνι,
αλλά αν μου τηλεφωνήσεις
θα έρθω πίσω οδηγώντας, όσο πιο γρήγορα μπορώ,
λέει η Tracey Thorn των Everything But the Girl, από το απαράμιλλο άλμπουμ του συγκροτήματος με τίτλο The Language of Life, ένα κομψοτέχνημα της βρετανικής pop. Στον αντίποδα ακριβώς, μια μεγάλη Αμερικανίδα εκπρόσωπος του σύγχρονου blues, η Bonnie Raitt, καλεί εκείνη τον αγαπημένο της σε μια βόλτα νυχτερινή για να ξεκαθαρίσουν την ατμόσφαιρα μεταξύ τους. Το τραγούδι βρίσκεται στο άλμπουμ Luck of the Draw, ένα δίσκο που την έκανε – επιτέλους - γνωστή στο ευρύ κοινό.
Κι αν αναρωτιέστε ποιο είναι το πιο ερωτικό τραγούδι που γράφτηκε ποτέ για αυτοκίνητο, ακούστε απλώς το Little Red Corvette του Prince, από το άλμπουμ με τίτλο 1999 (που κυκλοφόρησε το 1983…) Ή ίσως, τώρα που το ξανασκέφτομαι, το Behind the Wheel των Depeche Mode, από το 101 Live album τους, με τις εξαίσιες εικόνες του ερωτικού παιχνιδιού. Αναμφίβολα πάντως, το πιο τρυφερό και μελαγχολικό τραγούδι που γράφτηκε ποτέ για τις βόλτες με αυτοκίνητο, είναι το There’s a Light that Never Goes Out, των Smiths, από το καταπληκτικό The Queen is Dead. Σε αυτό, ο Morrissey καλωσορίζει ακόμα και το θάνατο σε μετωπική με νταλίκα, αρκεί να επέλθει δίπλα στο άτομο που αγαπάει. Πόσο μικρή - αλλά και πόσο μεγάλη η απόσταση από το ‘Leader of the Pack’, των Shangri- Las!
Για να μην το παρακάνουμε όμως στο μελό, μια τελευταία παρατήρηση:
Μερικές γυναίκες δεν οδηγούν Smart και Golf, οδηγούν νταλίκες. Ακούστε τα «νταλικέρικα»!
- της Nanci Griffith στον δίσκο του Fred Koller Where the Fast Lane Ends, και στο Temporary Road του John Gorka
- της Emmylou Harris στον δίσκο των Pure Prairie League, Two Lane Highway, και στο Pontiac του Lyle Lovett
- της Marcia Ball στον δίσκο των Austin Lounge Lizards, The Highway Café of the Damned, όπου η Ball, εκτός από φωνητικά, παίζει πιάνο
- της Enya – ναι, καλά διαβάσατε! – της Enya, στον δίσκο του Terry Reid, Τhe Driver
- της Norma Jean στον προσωπικό της δίσκο Country’s Favorite όπου, μεταξύ άλλων, τραγουδάει το Truck Driving Woman.
Ή αν σας αρέσουν οι ακόμα πιο hard-core καταστάσεις, υπάρχουν τα ‘18 Wheels Rollin’ Trucking Songs’ – αυθεντικά τραγούδια για νταλικιέρηδες!
Χίλντα Παπαδημητρίου